ભાષાત્મક પ્રકાર:
સંજ્ઞા (નામવાચક શબ્દ)
અર્થ (અર્થવ્યાખ્યા):
કાળમૂર્તિ એ સંયુક્ત શબ્દ છે —
કાળ = સમય, વિનાશ, મૃત્યુ
મૂર્તિ = સ્વરૂપ, રુપ, અવતાર
અટલેઃ કાળમૂર્તિ એ એવી મૂર્તિ અથવા અવતાર છે, જે કાળ (વિનાશ, અંત, મૃત્યુશક્તિ)નું પ્રતીક હોય. તે ધાર્મિક, દાર्शनિક અને કાવ્યિક અર્થમાં વપરાય છે.
મુખ્ય અર્થો:
1. વિનાશક સ્વરૂપ (Destructive Form):
-
એવું સ્વરૂપ કે જે બધું સંહાર કરે, નાશ કરે.
-
કાળમૂર્તિનો અર્થ થાય — તે સ્થિતિ કે અવતાર જ્યાં સમયનો અંતે નાશનો અધિકાર હોય.
-
ઉદાહરણ:
2. દેવતાનું ભયાનક સ્વરૂપ (The Fearsome Divine Form):
-
ખાસ કરીને શિવ, કાલી, દુર્ગાના તીવ્ર સ્વરૂપો માટે.
-
જેમાં દિવ્ય શક્તિને ભયજનક રૂપે દર્શાવવામાં આવે છે.
-
ઉદાહરણ:
3. માનવીના ક્રોધ, શૌર્ય અથવા પડકારરૂપ રૂપક તરીકે:
-
જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ અત્યંત રોષ, તાકાત અથવા બદલો લેવા ઉતરે ત્યારે પણ કાળમૂર્તિ કહેવાય.
-
ઉદાહરણ:
ભાષાંતર:
| ભાષા | અનુવાદ |
|---|---|
| અંગ્રેજી | Embodiment of Time / Fierce Divine Form / Avatar of Destruction |
| હિન્દી | कालमूर्ति / विनाश का रूप |
| સંસ્કૃત | कालमूर्ति |
| ઉર્દૂ | کال مورتی / فنا کی صورت |
વાક્યપ્રયોગ:
-
ભગવાન શિવ કાળમૂર્તિ છે – જે સર્જન અને સંહાર બંને કરે છે.
-
જેઓ અધર્મ કરે છે, એમ માટે કાળમૂર્તિ અવશ્ય આવે છે.
-
દ્રૌપદીના અપમાન સમયે કૃષ્ણના ચહેરા પર કાળમૂર્તિ ઊભી થઈ હતી.
-
ખલનાયક સામે કાળમૂર્તિ જેવો નાયક ઊભો થયો.
સંબંધિત શબ્દો:
લોકપ્રિય ઉક્તિઓ અને ઉપમાઓ:
-
“કાળમૂર્તિ બનીને દુ:શ્મનને ભસ્મ કરી નાખ્યો.”
-
“ભગવાને કાળમૂર્તિ રૂપે અધર્મનો નાશ કર્યો.”
-
“સાચા શૂરવીર કાળમૂર્તિ બનીને જોતાં રાહ નહીં જુએ.”
