કાંસ્ય

ભાષાત્મક પ્રકાર:

સંજા નામ (ધાતુ-સંયોજન માટેનું નામાવાચક શબ્દ)

અર્થ (અર્થવ્યાખ્યા):

કાંસ્ય એ તાંબું (કાંસુ) અને કલમ (ટિન)થી બનેલું એક મિશ્ર ધાતુ (અલોય) છે, જે પીતળ કરતા થોડું ઘાટું, થોભદાર અને ટકાઉ હોય છે.

તેનો ઉપયોગ વાસણો, મંદિરમાં ઉપયોગી વસ્તુઓ, શિલ્પો અને સંગીતના સાધનો બનાવવા થાય છે.

મૂળ:

સંસ્કૃત ભાષાનો શબ્દ: Kāṁsya (कांस्य)
– જેનો અર્થ પણ તાંબાં અને ટિનથી બનેલી ધાતુ છે.

વિશેષતાઓ:

1. કાંસ્ય ધાતુ ધ્વનિ ઉત્પન્ન કરવામાં અતિ ઉત્તમ માનવામાં આવે છે.

2. કાંસ્ય ઝાંઝ, ઘંટ, ઘડિયા, પિતળના નળ અને ઐતિહાસિક શસ્ત્રોમાં વપરાય છે.

3. કાંસ્ય ઔષધિય અને ધાર્મિક દ્રષ્ટિએ પણ પવિત્ર માનવામાં આવે છે.

ઉપયોગ:

1. વાસણોમાં – કાંસ્યનાં થાળી, લોટા, વાટકા વગેરે.

2. ધાર્મિક ઉપયોગમાં – કાંસ્યની ઘંટી, દીવો, ધૂપદાણી.

3. સંગીત સાધનમાં – ઝાંઝ, ઘંટ, મંજીરા વગેરે.

4. પ્રાચીન શિલ્પકલા – મૂર્તિઓ, શસ્ત્રો અને શિલાલેખોમાં.

ઉદાહરણો:

1. ભગવાનને કાંસ્યની ઘંટી અર્પણ કરવામાં આવી.

2. દાદીજી કાંસ્યની થાળી માંજતી હતી.

3. કાંસ્યની મૂર્તિઓનો શોભા વધારે છે.

4. તે ઘંટ કાંસ્યનો હતો એટલે અવાજ સુમધુર આવ્યો.

ભાષાંતર:

ભાષામાં પ્રવચન/ઊક્તિઓ:

1. “કાંસ્યની જેમ ઊજળી ધ્વનિ.”
   → શુદ્ધ અને સ્પષ્ટ અવાજ.

2. “કાંસ્ય વાસણ જેવી ઓળખ.”
   → ટકાઉપણું અને સાફ દેખાવ.

ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વ:

• કાંસ્યયુગ (Bronze Age): આ યુગમાં કાંસ્યના સાધનોનો મોટા પાયે ઉપયોગ થતો.

• ભારતના હિન્દૂ ધર્મગ્રંથોમાં પણ કાંસ્યના વાસણોનું મહત્વ દર્શાવ્યું છે.

• આયુર્વેદ મુજબ, કાંસ્ય વાસણમાં પાણી પીવાથી આરોગ્ય લાભ થાય છે.